အသက္ရွဴျခင္း

အသက္ရွင္ေနထိုင္လ်က္ရွိၾကေသာ လူအားလံုးတို႔သည္ “အသက္ရွဴျခင္း လုပ္ငန္းကို မလြဲမေသြ လုပ္ေဆာင္လ်က္ ရွိၾကသည္၊ “အသက္ရွဴျခင္း”ကို အၾကမ္းအားျဖင့္ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုပါလွ်င္ “ခႏၶာကိုယ္သည္ လိုအပ္ေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ရယူ၍ မလိုအပ္ေတာ့သည့္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို စြန္႔ပစ္ျခင္း” ျဖစ္ပါသည္။
လူတေယာက္သည္ ေလထဲမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ရယူသည္။ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို ေလထဲသို႔ပင္ျပန္လည္စြန္႔ပစ္သည္။ ငါးတေကာင္သည္ ယင္း၏ ပတ္ဝန္းက်င္ျဖစ္ေသာ ေရထဲမွ ေအာက္ဆီ၈်င္ကို ရယူ၍ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို ေရထဲသို႔ပင္ စြန္႔ပစ္၏။ လူသည္ အသက္ရွဴရန္ အဆုတ္တစံုကို အသံုးျပဳသည္။ ငါးသည္ ပါးဟက္ကို သံုးသည္။
ဖားတေကာင္သည္ ကုန္းေပၚ၌ေနစဥ္ ေလထဲမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ရယူႏိုင္ျပီး ေရထဲ၌ ေနစဥ္ ေရမွေအာက္ဆီဂ်င္ကို ရယူႏိုင္သည္။ ဖားသည္ ေလမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ရယူရန္ အဆုတ္ကိုသံုး၍ေရမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ ရယူရန္ အေရျပားကို အသံုးျပဳေလသည္။ သို႔အတြက္ ဖားသည္ ကုန္း၌၄င္း၊ ေရ၌၄င္း၊ အသက္ရွဴႏိုင္စြမ္း ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ လူသည္ ေရ၌ အသက္မရွင္ႏိုင္.၊ ငါးသည္လည္း ကုန္း၌ အသက္မရွင္ႏိုင္ေခ်။
ေအာက္ဆီဂ်င္ ရယူ၍ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ စြန္႔ပစ္ျခင္းကို “အသက္ရွဴျခင္း”ဟု ေယဘုယ်သေဘာအားျဖင့္ ဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း ထိုအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္မွာ ျပီးျပည့္စံုျခင္း မရွိေသးေပ။ အမွန္စင္စစ္ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို တိုက္ရိုက္အသံုးျပဳသည္မွာ ကလာပ္စည္းေခၚ ဆဲလ္မ်ားပင္ျဖစ္၏။
ထိုအတူ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို စြန္႔ပစ္ ၾကသည္မွာလည္း ကလာပ္စည္းမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ အဆုတ္မွ ကလယ္စည္းမ်ားသို႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ေရာက္ေစ ရန္ႏွင့္ ကလာပ္စည္းမ်ားမွ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို အဆုတ္ထံ ေရာက္ေစရန္ “ေသြးလွည့္ပတ္ျခင္း”ျဖင့္ ပို႔ေဆာင္ေပးရေသးသည္။
သို႔ျဖစ္ရာ အသက္ရွဴျခင္းတြင္–
၁။ အဆုတ္မွ ေအာက္ဆီ၈်င္ရယူျခင္းႏွင့္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ စြန္႔ပစ္ျခင္း။
၂။ အဆုတ္ႏွင့္ ေသြးအၾကား ေအာက္ဆီဂ်င္ႏွင့္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ဖလွယ္ျခင္း။
၃။ ေအာက္ဆီဂ်င္ႏွင့္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္တို႔ကို ေသြးမွသယ္ေဆာင္ေပးျခင္း။
၄။ ကလာပ္စည္းႏွင့္ ေသြးအၾကား ေအာက္ဆီဂ်င္ႏွင့္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ဖလွယ္ျခင္း။
၅။ ကလာပ္စည္းမ်ားမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ရယူ၍ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ စြန္႔ပစ္ျခင္းဟူ၍ အဆင့္ငါးဆင့္ ပါဝင္သည္။
လူတေယာက္၏ အသက္ရွဴႏႈန္းသည္ တမိနစ္လွ်င္ ၁၀-ႀကိမ္မွ ၁၈-ႀကိမ္ၾကားတြင္ ရွိရမည္ျဖစ္သည္။ ကေလးငယ္မ်ား၏ အသက္ရွဴႏႈန္းသည္ လူႀကီးမ်ားထက္ ျမန္သည္။ ေမြးကင္းစ ကေလးငယ္တဦးသည္ တမိနစ္တြင္ အႀကိမ္ ၄၀-မွ် အသက္ရွဴေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။
လူတေယာက္သည္ တႀကိမ္အသက္ရွဴလွ်င္ ေလ ၅၀၀-စီစီမွ်သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တမိနစ္လွ်င္ ပွ်မ္းမွ် အသက္ရွဴႏႈန္း “၁၂”ႀကိမ္ရွိပါက အဆုတ္ႏွင့္ ေလထုၾကား ေလဖလွယ္မႈမွာ တမိနစ္အတြင္း ေျခာက္လီတာမွ် ရွိမည္ျဖစ္၏။ လူတေယာက္၏ အဆုတ္တစံုသို႔ ေလအျပည့္ျဖည့္ၾကည့္ပါက စုစုေပါင္း ေျခာက္လီတာမွ်ပင္ ဆန္႔ဝင္ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါမည္။
ကလာပ္စည္းမ်ား အသက္ရွင္ေနႏိုင္ေရးအတြက္ အဓိက လိုအပ္သည္မွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ျဖစ္သည္။
ေအာက္ဆီဂ်င္ မရွိလွ်င္ ကလာပ္စည္းမ်ား အသက္မရွင္ႏိုင္။ တနည္းဆိုရေသာ္ လူတို႔ အသက္မရွိႏိုင္။ ထိုေအာက္ဆီဂ်င္ကို ေလထုမွ ရယူေပးရ၏။ ေလထုတြင္ ေအာက္ဆီဂ်င္ ပါဝင္မႈမွာ ၂၀-ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ ျဖစ္ပါသည္။ ေလထု၏ဖိအားကို ၇၆၀-မီလီမီတာ ျပဒါး (760-mm Hg) ဟု သတ္မွတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေလထုရွိ ေအာက္ဆီဂ်င္၏ ဖိအားပမာဏမွာ ၁၅၅-မီလီမီတာ ျပဒါးခန္႔ ျဖစ္သည္။
ေသြးတြင္ ေအာက္ဆီဂ်င္ပါဝင္မႈကို ၾကည့္ပါလွ်င္ ေသြးလႊတ္ေၾကာ၌ရွိေသာေသြး (Arterial Blood)တြင္ ၁၉.၈ စီစီ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါသည္။ ဆိုလိုသည့္ အဓိပၸါယ္မွာ ၁၀၀-စီစီမွ်ေသာ ေသြးမ်ား ကလာပ္စည္းသို႔ ေရာက္ရွိ သြားေသာအခါ (၁၉.၈-၁၅.၂) ၄.၆ စီစီမွ်ေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ကလာပ္စည္းမ်ားမွ ရယူလိုက္ႏိုင္သည္။ ခႏၶာကိုယ္၌ တမိနစ္အတြင္း ေသြးလွည့္ပတ္မႈပမာဏမွာ ၅.၅ လီတာခန္႔ ရွိပါသည္။ အထက္ပါကိန္းဂဏန္းမ်ားအရ တြက္ခ်က္ၾကည့္ပါမူ လူတေယာက္သည္ တမိနစ္လွ်င္ ၂၅၀-စီစီမွ်ေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို သံုးစြဲလ်က္ ရွိသည္။
ေအာက္ဆီဂ်င္သည္ ကလာပ္စည္းမ်ား၏ လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အေရးႀကီးပါသည္။ ကလာပ္စည္းမ်ားသည္ လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရန္အတြက္ စြမ္းအင္လိုအပ္သည္။ စြမ္းအင္ရရန္ ကာဘိုဟိုက္ဒရိတ္၊ ပရိုတင္း ႏွင့္ အဆီတို႔ကို ျဖိဳခြဲရမည္ျဖစ္၏။ ထိုသို႔ေသာ လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ေအာက္ဆီဂ်င္သည္ အဓိကလိုအပ္ေသာ ပစၥည္းျဖစ္သည္။ ဇီဝျဖစ္စဥ္မ်ားသည္ အဓိက အညစ္အေၾကးအျဖစ္ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို ထုတ္ေပးသည္။ ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို ေသြးမွပင္ သယ္ေဆာင္၍ အဆုတ္မွတဆင့္ စြန္႔ပစ္ေပးရ၏။
ေအာက္ဆီဂ်င္ကို သယ္ယူရာတြင္ ေသြး၏ ေရတြင္ ေပ်ာ္ဝင္လ်က္ေသာ္၄င္း၊ ေသြးနီဥမ်ားတြင္ ရွိေသာ ေဟမိုဂလိုဘင္ Haemoglobin ႏွင့္ ေပါင္းစပ္၍ေသာ္၄င္း သယ္ေဆာင္ျခင္း ျဖစ္၏။ အဓိကအားျဖင့္ ေဟမိုဂလိုဘင္ႏွင့္ ေပါင္းစပ္၍သယ္ပါသည္။ ေသြးအားနည္း (Anaemia) သူတေယာက္တြင္ ေအာက္ဆီဂ်င္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္မႈ စြမ္းအား ညံ႔ဖ်င္းသြားၾကသည္။
သို႔အတြက္ ကလာပ္စည္းမ်ားသည္ လံုေလာက္ေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို မရရွိႏိုင္ၾကေတာ့ေပ။ ေအာက္ဆီဂ်င္ လံုေလာက္စြာ မရရွိမႈေၾကာင့္ မူးေဝျခင္း၊ ေမာပန္းျခင္း၊ ႏြမ္းနယ္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္မအီမသာ ျဖစ္ျခင္း၊ ရင္တုန္ျခင္း စသည့္ ေဝဒနာလကၡဏာမ်ား ခံစားၾကရႏိုင္ပါသည္။
အဆုတ္ေရာဂါ၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ အလြန္အကၽြံ ေသြးအားနည္းျခင္း၊ သတိလစ္ေမ့ေမ်ာျခင္းတို႔ျဖင္ ့ေဆးရံုသို႔
ေရာက္ရွိလာေသာ လူနာအမ်ားအား ေအာက္ဆီဂ်င္ေပး၍ ကုသရတတ္သည္ကို စာဖတ္သူမ်ား ျမင္ေတြ႔ဖူးၾကပါလိမ့္မည္။ ေအာက္ဆီဂ်င္သည္ မည္၍မည္မွ် အေရးႀကီးသည္ ဆိုျခင္းကို အားလံုးနားလည္ၾကျပီး ျဖစ္ပါသည္။
ခႏၶာကိုယ္အတြက္ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ရယူေပးလ်က္ရွိေသာ “အဆုတ္”တစံုမွာ အျခား လုပ္ငန္း တာဝန္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနေသးသည္ကို ဗဟုသုတအျဖစ္ တင္ျပခ်င္ပါသည္။
၁။ အဆုတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္ အပူခ်ိန္ ထိန္းညႇိရာတြင္လည္း ပါဝင္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ဤတာဝန္မွာ တိရစၧာန္မ်ားတြင္ ပို၍ အေရးႀကီးသည္။ (Thermal Balance)
၂။ အဆုတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္၌ ေရမွ်တမူရွိေစရန္ ထိန္းသိမ္းျခင္းႏွင့္လည္း စပ္ဆိုင္ပါသည္။ ေန႔စဥ္ အဆုတ္တစံုမွာ ၃၀၀-စီစီမွ်ေသ ာေရဆံုးရႈံးမႈ ရွိေနပါသည္။ (Water Balance)
၃။ အဆုတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္၏ ခုခံကာကြယ္ေရးစနစ္တြင္လည္း ပါဝင္သည္။ ေလထုထဲမွ ပါလာေသာ
ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားကို ကာကြယ္တာဆီးေပးႏိုင္စြမ္း ရွိသည္။ ခႏၶာကိုယ္ ေနရာအႏွံ႔အျပားမွ ေသြးေၾကာထဲတြင္ ပါလာႏိုင္ေသာ ေသြးခဲ အစအနမ်ားကို ဦးေႏွာက္သို႔ ေရာက္ရွိမသြားေစရန္ စစ္ယူေပးပါသည္။ (Protective Function)
၄။ ခႏၶာကိုယ္၌ လိုအပ္ေသာ ဓာတ္ပစၥည္း တခ်ိဳ႔ကို တည္ေဆာက္ထုတ္လုပ္ႏိုင္စြမ္း ရွိပါသည္။ (Synthetic Function)
၅။ ခႏၶာကိုယ္မွ ထြက္ရွိေသာ ပစၥည္းတခ်ိဳ႔ကို ဖ်က္ဆီးပစ္ႏိုင္စြမ္း ရွိပါသည္။ (Metabolic Function)
၆။ အဆုတ္တစံုသည္ အျခားေသာလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ႏိုင္ပါေသးသည္။ အေသးစိတ္ ေဖာ္ျပရန္ မလြယ္ကူသျဖင့္ ခ်န္လွပ္ထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
လူတိုင္း အသက္ရွင္ရန္ အသက္ရွဴေနၾကရသည္။ အသက္ရွဴျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ထူးျခားမႈ တခုကို ဆက္လက္တင္ျပလိုပါသည္။ အသက္ရွဴရန္ နံရိုးမ်ား (Ribs) ၾကားရွိ ၾကြက္သားမ်ား၊ ဝမ္းေခါင္းသား (Diaphragm) ႏွင့္ အျခားၾကြက္သား အခ်ိဳ႔က လုပ္ေဆာင္ေပးရသည္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ ၾကြက္သားမ်ားသည္ အလိုအေလ်ာက္ မသိစိတ္ (Invountary) (Automatic) လုပ္ႏိုင္သကဲ့သို႔ ဆႏၵစိတ္ (သိစိတ္) Voluntary) လည္း ျပဳလုပ္ႏိုင္ၾကသည္။ သာမန္အားျဖင့္ အသက္ရွဴျခင္းသည္ အလိုအေလ်ာက္ ျဖစ္ေနေသာ
ျဖစ္စဥ္တခုသာ ျဖစ္သည္။ အသက္ရွဴျခင္းသည္ အလိုအေလ်ာက္ မသိစိတ္ႏွင့္ စိတ္ဆႏၵ (သိစိတ္) ႏွစ္မ်ိဳးစလံုး၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ရွိေနသည္မွာ ထူးျခားသည့္ ျဖစ္စဥ္တခု ျဖစ္ေလသည္။
ေဒါက္တာ ေအးေက်ာ္ (ဇီဝကမၼ)